1) Giới thiệu tổng quan

Mô tả ngắn gọn:
Citrus Nobilis (Mandarin Orange) Peel Oil là tinh dầu bay hơi thu được chủ yếu bằng ép lạnh (cold-pressed) từ vỏ quả quýt Citrus nobilis (nhóm mandarin/tangor). Dầu có mùi cam quýt ngọt, tươi, hơi kẹo, rất được ưa chuộng để tạo cảm giác “fresh & uplifting” trong mỹ phẩm.

Nguồn gốc:
Tự nhiên (chi Citrus, họ Rutaceae). Công nghiệp thường tận dụng phụ phẩm vỏ từ ngành nước ép; sau ép, dầu có thể được “de-waxed” và chuẩn hoá mùi.

---

2) Cấu trúc hóa học & đặc tính sinh học

Thành phần chính (GC–MS điển hình):

• d-Limonene (≈ 50–85%),

• γ-terpinene, β-myrcene, α-pinene, p-cymene, linalool, citral… (tỷ lệ thay đổi theo giống/địa lý/công nghệ).

Đặc tính sinh học nổi bật (chủ yếu in vitro/tiền lâm sàng):

• Chống oxy hoá: bắt giữ gốc tự do, giảm peroxid hoá lipid.

• Kháng khuẩn/kháng nấm mức nhẹ–trung bình: monoterpene gây rối loạn màng tế bào vi sinh.

• Điều biến viêm: hạ NO/cytokine tiền viêm trong một số mô hình tế bào/động vật.

• Ảnh hưởng sắc tố: một số tinh dầu Citrus có ức chế tyrosinase/giảm tổng hợp melanin trên dòng tế bào (bằng chứng gợi ý, chưa phải chỉ định lâm sàng).

---

3) Ứng dụng trong y học

• Kháng khuẩn/khử mùi & chăm sóc vết thương (tiền lâm sàng): peel oils Citrus thể hiện hoạt tính kháng khuẩn; một số thử nghiệm động vật ghi nhận cải thiện điểm lành vết thương khi phối hợp trong nền băng gạc.

• Diệt côn trùng/ký sinh trùng: dữ liệu in vitro cho thấy độc tính với ấu trùng muỗi và Leishmania ở vài loài/giống mandarin.

• Chống viêm/chống oxy hoá: giảm TNF-α, IL-6, iNOS trên mô hình tiền lâm sàng.

Lưu ý: đến nay thiếu RCT người đánh giá bôi da tinh dầu vỏ C. nobilis như điều trị một bệnh cụ thể; ứng dụng y học chủ yếu mang tính hỗ trợ/tiềm năng.

---

4) Ứng dụng trong mỹ phẩm

• Perfuming/masking: Vai trò chính thức theo INCI là hương liệu (perfuming/masking), tạo mùi cam quýt tươi mát; thường dùng ở nồng độ rất thấp.

• Hỗ trợ chống oxy hoá/điều biến viêm: đóng góp nhỏ vào hồ sơ chống oxy hoá & làm dịu khi dùng đúng liều và ổn định hoá.

• Đồng đều sắc tố (mức hỗ trợ): có thể bổ trợ cho công thức làm sáng (niacinamide, dẫn xuất vitamin C…) nhờ ức chế tyrosinase in vitro ở nhóm Citrus; không phải “active trị nám” độc lập.

• Cảm quan công thức: gia tăng trải nghiệm mùi, “đánh thức” cảm giác tươi mát trong gel rửa mặt, toner, sữa dưỡng nhẹ, body wash.

---

5) Hiệu quả vượt trội – so sánh

• So với bergamot/lime: C. nobilis có nguy cơ quang độc (phototoxicity) thấp hơn do hàm lượng furocoumarin (5-MOP/bergapten) thường rất thấp; tuy vậy vẫn phải tuân thủ giới hạn IFRA/CIR.

• So với C. reticulata (tangerine/mandarin khác): hồ sơ mùi ngọt, kẹo hơn; thành phần hoá học tương đồng (limonene trội), dễ thay thế chéo trong vai trò hương.

• So với “actives” điều trị (ascorbic acid, niacinamide, arbutin…): tinh dầu không có bằng chứng lâm sàng mạnh bằng; giá trị ở cảm quan + hỗ trợ và tính bền vững (tận dụng phụ phẩm).

---

6) Các nghiên cứu lâm sàng & khoa học (tóm tắt)

• Thành phần GC–MS của peel oils Citrus: monoterpene chiếm ~79–97%, limonene trội (~37–86% tuỳ loài/lô).

• Chống oxy hoá/kháng khuẩn in vitro: peel oils ức chế một số chủng thường gặp (ví dụ S. aureus, E. coli, B. subtilis).

• An toàn & quy định:

  • CIR (2014, 2015, cập nhật 2021): citrus peel oils an toàn trong mỹ phẩm khi công thức được làm không gây kích ứng/mẫn cảm và sản phẩm leave-on chứa ≤ 15 ppm 5-MOP (bergapten).

  • IFRA 51st: giới hạn theo Category để kiểm soát furocoumarins & dị ứng mùi; khuyến nghị ổn định chống oxy hoá để hạn chế hydroperoxide của limonene/linalool.

  • SCCS/EC: limonene oxy hoá là dị nguyên đáng quan ngại, cần ngăn autoxidation (bao bì kín, chống sáng, có chất chống oxy hoá).

---

7) Tác dụng phụ & lưu ý sử dụng

Nguy cơ tiềm ẩn:

• Kích ứng/viêm da tiếp xúc do mẫn cảm: chủ yếu bởi hydroperoxide của limonene hình thành khi tinh dầu bị oxy hoá (mở nắp lâu, bảo quản kém).

• Quang độc: nói chung thấp đối với mandarin/nobilis, nhưng cần đảm bảo hàm lượng 5-MOP ≤ 15 ppm trong sản phẩm leave-on (theo CIR).

Hướng dẫn an toàn:

• Dùng nồng độ rất thấp cho sản phẩm leave-on (thường 0.01–0.3% với vai trò hương).

• Ổn định hoá bằng tocopherol/BHT; bao bì chống ánh sáng & hạn khí; hạn chế mở nắp kéo dài.

• Tuân thủ IFRA theo Category sản phẩm (đặc biệt sản phẩm bôi diện rộng/môi).

• Patch test với người có cơ địa nhạy cảm mùi hương; ngừng dùng nếu kích ứng.

---

8) Thương hiệu/sản phẩm ứng dụng

• Aesop – Mandarin Facial Hydrating Cream (có thành phần mandarin/tangerine rinds; vai trò hương liệu).

• Các nhãn khác thường dùng họ Citrus trong body wash/cream/toner: Aesop (Geranium Leaf Body Cleanser), Graydon Skincare (liệt kê Mandarin Peel Oil trong trang thành phần).
  (Mức dùng thường thấp, chủ yếu để tạo mùi.)

---

9) Định hướng phát triển & xu hướng tương lai

• Chuỗi cung ứng bền vững: chuẩn hoá fingerprint GC-MS, truy xuất nguồn vỏ (by-product upcycling).

• Hệ dẫn & ổn định hoá: nano/vi nhũ tương, cyclodextrin, polyglyceryl ester để giảm kích ứng, kiểm soát giải phóng mùi, hạn chế oxy hoá.

• Đồng công thức “mùi + hiệu năng”: kết hợp C. nobilis peel oil (hương + antioxidant nhẹ) với niacinamide/AA2G/ferulic trong khung IFRA/CIR.

• Sản phẩm “fragrance-light/IFRA-compliant”: tăng nhu cầu nhờ người dùng lo ngại dị ứng mùi; ưu tiên dữ liệu furanocoumarin-free/low.

---

10) Kết luận

Citrus Nobilis (Mandarin Orange) Peel Oil là tinh dầu hương liệu tự nhiên giàu limonene, đem lại trải nghiệm mùi tươi mát, đồng thời có tác dụng hỗ trợ (chống oxy hoá, điều biến viêm) ở mức tiền lâm sàng. Giá trị lớn nhất trong mỹ phẩm là cảm quan + hỗ trợ, không thay thế các hoạt chất điều trị có bằng chứng mạnh. An toàn phụ thuộc vào nồng độ thấp, kiểm soát furocoumarin, chống oxy hoá, tuân thủ IFRA/CIR.

---

11) Nguồn tham khảo

(Chỉ URL + tên tác giả/cuối URL. Ưu tiên tạp chí/nguồn khoa học quốc tế.)

1. https://www.cir-safety.org/sites/default/files/cpeelo092014FR.pdf — Belsito D.V.

2. https://www.cir-safety.org/sites/default/files/cfruit062015tent.pdf — Burnett C.L.

3. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/10915818211039806 — Burnett C.L.

4. https://d3t14p1xronwr0.cloudfront.net/docs/Standards-Documentation/ifra-51st-amendment-guidance-for-the-use-of-ifra-standards.pdf — IFRA